Prezentowany zbiór obejmuje fotografie Stanisława Gadomskiego (1929–2013) z cyklu Polskie stroje ludowe. Wykonane w technice barwnego diapozytywu, publikowane były w latach 1979–1981 na ostatniej stronie okładki tygodnika "Panorama". W 99 numerach przedstawiono ponad 200 modeli strojów z różnych regionów Polski. Zdjęcia powstały we współpracy z etnografami i kustoszami muzealnych kolekcji, odpowiedzialnymi za zestawienie poszczególnych elementów strojów, oraz z członkami zespołów folklorystycznych i osobami prywatnymi, od których część ubiorów wypożyczono. Fotograf ukazał modeli w kontekście kulturowym i pejzażu charakterystycznym dla okolicy, w której dany strój występował. O ile jednak „Panorama”, a potem dwa albumy – "Strój ludowy w Polsce" wydany w 1994 roku przez Fundację Kultury Wsi oraz "Polski strój ludowy ze śląskim suplementem" wydany w 2016 roku przez Muzeum Miejskie w Tychach – bazowały na wyborze zdjęć Stanisława Gadomskiego, o tyle wirtualne zbiory prezentują ponad 200 fotografii, będących jedynie wybranym fragmentem wszystkich diapozytywów przekazanych Muzeum przez autora w 2013 roku, w liczbie ponad 800. Fotografie przedstawiają różnorodność strojów ludowych poszczególnych ziem historycznych. Ich odmienność pozwala zauważać granice regionów i subregionów kulturowych. I odwrotnie – granice historycznie ukształtowanych obszarów tłumaczą występowanie na danym terenie stroju ludowego różniącego się od noszonego na ziemiach sąsiednich. Opisy fotografii opracowano na podstawie tekstów Marii Lipok-Bierwiaczonek zamieszczonych w książce "Polski strój ludowy ze śląskim suplementem" oraz tekstów opublikowanych na łamach „Panoramy” w latach, gdy Stanisław Gadomski realizował swój cykl zdjęć. Zdjęcia prezentują stroje z kolekcji: Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Warszawie (o. Łowicz), Muzeum Okręgowego w Lesznie, Muzeum Okręgowego w Lublinie, Muzeum Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, Muzeum Regionalnego w Myślenicach, Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum w Raciborzu, Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim, Muzeum Ziemi Kaliskiej, Muzeum Ziemi Rawickiej w Rawiczu, Muzeum Ziemi Wieluńskiej, Okręgowego Muzeum w Częstochowie, Okręgowego Muzeum w Rzeszowie, Okręgowego Muzeum w Sandomierzu, Okręgowego Muzeum w Sieradzu, ponadto ze zbiorów prywatnych rodziny Haniaczyków oraz z zasobów Zespołu folklorystycznego z Kcyni, Zespołu Pieśni i Tańca „Pszczyna”, Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie, Zespołu Wilamowice, Zespołu regionalnego „Gorce”, Zespołu regionalnego „Wisieloki” z Szymanowic oraz Zespołu regionalnego z Istebnej. Powstałe prace wpisują się w zakres fotograficznych zainteresowań autora, który historii i dziedzictwu kulturowemu kraju poświęcił także późniejsze serie zdjęć. W albumie Krajobraz z kapliczką (Katowice 1997) przedstawił wiejskie kapliczki i przydrożne figury świętych na terenie ówczesnego województwa katowickiego, a w publikacji Kapliczki, świątki, krzyże (Bielsko-Biała 2011) udokumentował ich obecność w Karpatach polskich i na terenach podkarpackich. Innym jego ważnym dziełem był album Jacyś ludzie. Powstańcy śląscy w obiektywie Stanisława Gadomskiego (Katowice 2005), prezentujący portrety weteranów powstań śląskich, wykonane w 1981 roku, w sześćdziesiątą rocznicę III powstania. Działalność wydawniczą fotografa można traktować jako naturalne następstwo jego aktywności prasowej – po ukończeniu studiów na Wydziale Grafiki ASP w Krakowie (dyplom w 1954 roku; studiował także historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim) Stanisław Gadomski związał się z „Trybuną Robotniczą” (jako fotoreporter i grafik), a następnie z „Panoramą”, gdzie z czasem został szefem Działu Foto. W 2012 roku otrzymał wyróżnienie Wielki Splendor Śląskiej Fotografii Prasowej. Tekst: Ewelina Lasota

Stanisław Gadomski urodził się w 1929 r., w Sosnowcu. Lata swojego dzieciństwa, a zarazem okres przedwojenny, spędził w miejscowości Brzeziny Śląskie. W czasie hitlerowskiej okupacji, mieszkając w podwarszawskim Milanówku, czynnie angażował się w działalność „Szarych Szeregów”, będąc ich członkiem. Po zakończeniu działań wojennych wrócił ponownie do rodzinnego Sosnowca, gdzie rozpocząć naukę w Gimnazjum im. Stanisława Staszica. Do egzaminu dojrzałości przystąpił w Krakowie, a swą dalszą edukację kontynuował w studium historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a także w Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom uzyskał w 1954 r. Stanisław Gadomski był przede wszystkim artystą: grafikiem, fotografem, reportażystą. Przez około 60 lat swej pracy zawodowej oraz twórczej zajmował się fotografią, specjalizując się szczególnie w dokumentowaniu polskiego folkloru. Jego najstarsze zdjęcia pochodzą z lat 50. XX w. i ilustrują między innymi kulturę ludową występującą w okolicy Spisza. Artysta, w 2012 r., przekazał Muzeum Miejskiemu w Tychach część swojej autorskiej kolekcji, co szczególnie mocno i już na zawsze związało go z tą instytucją kultury. Przekazane w darze materiały, prócz fotografii polskich strojów ludowych, zawierają fotograficzne cykle z podróży po Europie. Najwcześniejszy, z 1964 r., ukazuje francuską stolicę. Także kolejne, pochodzące w większości z lat 70.-80. i 90., doskonale oddają charakter miejsc, w których zostały wykonane. Są to miasta włoskie, takie jak: Rzym, Florencja, Siena, Wenecja, a także holenderskie, gdzie Gadomski udał w 1972 r. oraz w 1975 r. Dwukrotna fotograficzna podróż zaowocowała kolekcją prawie 500 fotografii. Lata 70. to również cykl fotografii wykonanych w Bułgarii oraz na Węgrzech, przedstawiających Słoneczny Brzeg, Warnę, Budapeszt, Esztergom, Gyor oraz Tihany, w sumie około 400 zdjęć. Z lat 80. i 90. XX w. pochodzi ponad 200 fotografii dokumentujących architekturę miast oraz zabytki Egiptu, z charakterystycznymi dla Kairu, Aleksandrii i Luksoru miejscami. Podczas dwukrotnej podróży, w 1968 i 1970 r., po krajach byłej Jugosławii fotograf wykonał około 350 zdjęć, przedstawiających tamtejsze miasta: Zadar, Rijekę, Szybenik, Trogir, Split, Dubrovnik, Mostar, Kotor, Budvę i wiele innych. Artysta na ponad 400 fotografiach uwiecznił także drewniany kościoły, ich wnętrza oraz rozliczne kapliczki byłego woj. katowickiego. Stanisław Gadomski współtworzył, wraz z wieloma znanymi i cenionymi etnografami, historykami, socjologami liczne publikacje naukowe, w których znalazły się jego fotografie, nadając dziełom niezwykle barwny i wyrazisty charakter. Swój dorobek artystyczny przedstawiał na indywidualnych wystawach już od lat 60. XX w. Dzięki swojej pracy fotoreporterskiej w czasopiśmie „Panorama”, a także w „Trybunie Robotniczej” uważany był za ulubionego fotografa wojewody Jerzego Ziętka, którego utrwalił na wielu fotografiach. Artysta zmarł 4 lipca 2013 r. w Katowicach. Został pochowany 9 sierpnia na cmentarzu w Katowicach-Dębie. Już po jego śmierci, w 2016 r. podjęto się zadania niezwykle trudnego, wieloetapowego, mierząc się z częścią przekazanej przez niego spuścizny. W ramach współpracy Muzeum Miejskiego w Tychach z fotografką Barbarą Kubską powstała książka pt. „Polski strój ludowy ze śląskim suplementem w fotografii Stanisława Gadomskiego i Barbary Kubskiej”. Szerokich opisów strojów przedstawionych na fotografiach dokonała etnograf dr Maria Lipok–Bierwiaczonek. Suplementem zaś są fotografie strojów m.in. z okolic Opola, Olesna, Raciborza, Pszczyny, Wilamowic, Kęt, Bytomia i Piekar Śląskich oraz Beskidu śląskiego i żywieckiego, wykonane przez Barbarę Kubską. W połączeniu z fotografiami Stanisława Gadomskiego tworzą spójną całość, nierozerwalnie ze sobą związaną.

Tekst: Agata Berger