Zbiory
Dział Historii Miasta

Gwóźdź pamiątkowy Jana Barona, element baldachimu noszonego podczas procesji Bożego Ciała w Tychach (lata 30. XX w.)

Dział Historii Miasta

MMTy/HM/459/13; stop metali; wymiary: wys.: 4,5 cm, szer.: 3,7 cm; dar

Jeden z kilkunastu zachowanych gwoździ, przymocowywanych do drzewców baldachimu noszonego podczas procesji Bożego Ciała w kościele pw. św. Marii Magdaleny w Tychach.
W ozdobnym otoku z elementami roślinnymi tekst „Jan Baron Tychy”.
W kościele katolickim wiąże się baldachim z kultem Najświętszego Sakramentu. Baldachim jest trzymany przez wybranych parafian nad niosącym Hostię kapłanem.

Jan Baron (1896–1967) pochodził z jednej ze starotyskich rodzin. Był powstańcem śląskim, inicjatorem działalności i członkiem wielu organizacji patriotycznych i społeczno-kulturalnych (m.in. Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Towarzystwa Czytelni Ludowych, organizacji kombatanckich zrzeszających powstańców śląskich). W sierpniu 1919 roku podczas I powstania śląskiego prowadził walki na terenie tyskiego przysiołka Czułów.
W II powstaniu śląskim był zastępcą Straży Obywatelskiej powołanej dla utrzymania porządku na terenie Tychów. Wspominał po latach incydent, jaki miał wówczas miejsce, świadczący o sile działań powstańczych. Po opanowaniu Tychów przez powstańców Jan Baron wraz z patrolem powstańczym zatrzymał francuskiego majora Caricatiego, kontrolera powiatowego Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej (miała utrzymywać porządek na terenie Górnego Śląska, o którego przynależności do Niemiec bądź Polski miał zadecydować plebiscyt). Caricati jechał w odwiedziny do proboszcza tyskiej parafii ks. Jana Kapicy, zapewne w celu interwencji wobec działań powstańczych. Krótko po zatrzymaniu i rozmowie z powstańcami Caricati zrezygnował z planowanej wizyty w Tychach i wrócił do Pszczyny.
W III powstaniu śląskim Jan Baron był komendantem 3. kompanii należącej do I batalion pod dowództwem Alojzego Kurtoki z Ligoty (pułku pszczyńskiego z Franciszkiem Ratajem na czele). Brał udział w walkach na Śląsku Opolskim. Ranny pod Strzebniowem musiał wycofać się z dalszych działań powstańczych.
Walczył w kampanii wrześniowej w 1939 roku. Po wojnie aktywnie angażował się w upowszechnianie wiedzy o trzech śląskich zrywach powstańczych.

Agnieszka Ociepa–Weiss