Ustanowienie roku 2017 Rokiem Rzeki Wisły (uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 czerwca 2016 r.) stanowiło także doskonałą okazję, aby przyjrzeć się bliżej obszarom po obu stronach rzeki jako kulturowemu pograniczu.
Badaniami terenowymi objęty został obszar Kotliny Oświęcimskiej, która rozciąga się w dorzeczu górnej Wisły między Wyżyną Śląsko Krakowską na północy a Pogórzem Śląskim i Wielickim na południu. Na wschodzie graniczy z Bramą Krakowską, a od zachodu z Kotliną Ostrawską. Dzieli się na Równinę Pszczyńską, Dolinę Górnej Wisły (obejmującej jezioro Goczałkowickie) i Podgórze Wilamowickie.
Badaniami terenowymi objętych zostało 10 gmin położonych nad Wisłą – 5 gmin w woj. śląskim – Bieruń, Bojszowy, Miedźna, Goczałkowice Zdrój, Pszczyna oraz 5 gmin w woj. Małopolskim – Babice, Brzeszcze, Chełmek, Czernichów, Oświęcim.
Ponadto, ze względu na szczególnie cenne wartości kulturowe, obszar badawczy został poszerzony o dwie gminy miejsko wiejskie – Kęty (woj. małopolskie) oraz Wilamowice (woj. śląskie).
Dzięki projektowi pozyskany został materiał badawczy dokumentujący elementy dawnej kultury tradycyjnej, jak również ukazujący przemiany zachodzące w przenikaniu się tradycyjnych kultur na obszarze pogranicza oraz ich wpływie na kształtowanie się tożsamości kulturowej ludności zamieszkującej po obu stronach Wisły.
Zespół badawczy, złożony z przedstawicieli różnych pokoleń, przeprowadził etnograficzne badania terenowe z przygotowaniem dokumentacji fotograficznej oraz filmowej.
Tematy badawcze dotyczyły: rzeki Wisły i jej znaczenia dla tutejszej ludności (w tym zgłębienia tematu żeglugi śródlądowej, która funkcjonowała tutaj do połowy XX w.), wybranych elementów obrzędowości dorocznej i rodzinnej, zagadnień związanych ze strojem ludowym, potrawami regionalnymi, istotnymi miejscami i postaciami związanymi z regionem oraz postrzegania mieszkańców sąsiednich miejscowości.
Pozyskany materiał udostępniony zostanie na stronie internetowej Muzeum Miejskiego w Tychach (www.muzeum.tychy.pl) w formie repozytorium opisowego, ikonograficznego i filmowego.
Partnerzy projektu
Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec
Muzeum Zamek w Oświęcimiu
Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice „Wilamowianie”
Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Chełmku
Społeczny Komitet Obchodów Roku Rzeki Wisły w 2017 roku
Fot. Michał Jędrzejowski
