Bazą dla książki Barbary Kubskiej „Miasto, fotografia, archiwum” stało się archiwum fotografii dokumentujących powstawanie miasta Tychy z lat 50.–80. XX wieku, autorstwa Zygmunta Kubskiego – dziadka autorki, znajdujących się w kolekcji Muzeum Miejskiego w Tychach.
Czy za czarno–białymi fotografiami stoją jedynie czarno–białe historie?
Autorka w swobodny sposób prowadzi grę między spojrzeniem autora fotografii (którego, jak mówi, cechowało „patrzenie entuzjasty”) a własnym sposobem widzenia tego zbioru. Przyjmuje ludzką skalę, koncentrując się na scenkach rodzajowych. Przez kadrowanie i zestawianie ze sobą fragmentów fotografii, przygląda się życiu codziennemu i jego bohaterom. Podąża za przypadkowymi postaciami na zdjęciach – poszukuje znajomych twarzy: interesują ją gesty, ruch. Przygląda się im na niewielkich fragmentach fotografii, bo niemal całe kadry autor zdecydował się poświęcić przestrzeni miasta.
Wydawnictwo to też wysmakowany edytorsko i zaprojektowany z dbałością o detal artbook – za projektem graficznym i składem stoi Katarzyna Wolny–Grządziel. Użycie niestandardowej metody druku – risografii – pozwoliło uzyskać efekty nawiązujące do czasów powstania zdjęć. Dzięki temu każdy egzemplarz publikacji jest niepowtarzalny – posiada drobne wady drukarskie, takie jak pyłki czy przesunięcia matrycy, a materiał fotograficzny ma surowy, „gazetowy”, przypominający nieprofesjonalny zin, charakter. Cechy haptyczne (dotykowe) książki są istotnym elementem projektu.
Fotografiom towarzyszy tekst Justyny Balisz–Schmelz „W cieniu socjalistycznej utopii” o powojennych relacjach między systemem społeczno–politycznym a pojedynczym człowiekiem oraz odzwierciedleniu tych relacji w architekturze i urbanistyce, a także komentarz odautorski.
„Pośród klatek krok po kroku przedstawiających etapy budowy Nowego Miasta Tychy znalazłam znajome twarze przyjaciół i rodziny mojego dziadka – fotografa amatora, autora zdjęć. Tych kilka obrazów z tysięcy zeskanowanych negatywów skłoniło mnie do przyjrzenia się zdjęciom z jeszcze większą wnikliwością. Na ich marginesach dostrzegam to, co najprostsze: poranny zgiełk, radość i zmęczenie przechodniów, pracujących dorosłych i dzieci bawiące się na placu budowy nowego miasta. Miasta obiecującego lepszą przyszłość nowo przybyłym. Miasta bez kominów, będącego emanacją nowoczesnych pragnień, socmodernistycznym symbolem postępu. Przedstawianego – być może niesłusznie – jako miejsce bez historii. Zasiedlanego dopiero przez przybyłych z całego kraju, szukających swojego miejsca w powojennych granicach, lub zwyczajnie – przyjeżdżających z nadzieją na szybki przydział mieszkania. Fascynują mnie ci przypadkowi bohaterowie zdjęć, ledwo dostrzegalne twarze, gesty, nieustanny ruch ‒ w mikroskali fotografii, w niewielkich jej wycinkach, bo niemal całe kadry autor zdecydował się poświęcić przestrzeni miasta. Miasta, które rzetelnie dokumentował z czułością entuzjasty ‒ człowieka zaangażowanego w działanie, niezależnie od ówczesnych politycznych sympatii czy antypatii. […]”
Barbara Kubska
Barbara Kubska (1986) – artystka wizualna, posługująca się w swoich projektach artystycznych głównie fotografią, instalacją oraz obiektami. Absolwentka i wykładowczyni Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Obroniła dyplom w Pracowni Grafiki Książki oraz Pracowni Fotografii (2011). Członkini Fundacji Kultura Obrazu, działającej na rzecz rozwoju i promocji fotografii. Absolwentka programu „Migawki” prowadzonego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” w Warszawie. Współpracuje z Muzeum Miejskim w Tychach od 2016 roku, kiedy zrealizowała wystawę oraz książkę wchodzące w dialog z fotografiami Stanisława Gadomskiego. Jej zainteresowania pozostają w kręgu rodzinnych historii – wspomnień i wyobrażeń, których łącznikiem jest często miejsce. W 2020 roku nakładem ASP w Katowicach ukazała się jej książka „Miasto, fotografia, archiwum”, bazująca na fotografiach Zygmunta Kubskiego ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach. Od 14 maja do 30 września 2022 roku, w Muzeum Miejskim w Tychach można oglądać wystawę „Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony”, będącą fotograficznym dialogiem dziadka i wnuczki, która, jako artystka wizualna, sięga współcześnie do archiwum zdjęć pracownika sektora budowlanego.
Zygmunt Kubski (1921–2008) – fotograf, amator. Wywodził się z majątku ziemskiego Winnica w wielkopolskim Trzemesznie (w czasie wojny zajętym przez wojsko niemieckie, po wojnie rozparcelowanym). Po utracie ziemi przeniósł się do Szczecina, gdzie podjął pracę w Centrali Materiałów Budowlanych. Tam po raz pierwszy zetknął się z budownictwem, tam też poznał Annę Sklepińską (przybyłą spod Lwowa), z którą wziął ślub w 1949 roku. Następnie zatrudnił się w Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego, które w 1954 roku skierowało go do budowy Tychów w ramach powołanego Zjednoczenia Budownictwa Miejskiego – Nowe Tychy. Początkowo pracował jako dyspozytor w ZBM, a na początku lat 60. został kierownikiem Międzyzakładowego Klubu Techniki i Racjonalizacji. Fotografował budujące się miasto – dokumentował etapy budowy miasta, powstawanie osiedli B, C, D, E, F, M, N i O, technologię budowy, m.in. system 540 i W–70, obiekty zaplecza poligonowego, budowlanego, bazę transportową, sprzęt budowlany, miasteczko barakowe oraz zagospodarowanie terenu i nowoczesną architekturę. Rejestrował organizację życia społecznego mieszkańców, wydarzenia i zjawiska kulturalne. Zmarł w Tychach. W zbiorach Muzeum Miejskiego w Tychach zachował się bogaty zbiór jego fotografii z lat 1954–1980.
więcej o książce „Miasto, fotografia, archiwum”
więcej o wystawie czasowej „Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony”
Projekt zrealizowano w roku 2020 roku w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w ramach subwencji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na utrzymanie i rozwój potencjału dydaktycznego i badawczego.
autorka: Barbara Kubska
koncepcja, edycja fotografii: Barbara Kubska
fotografie: Zygmunt Kubski ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach
teksty: Justyna Balisz–Schmelz i Barbara Kubska
projekt: Katarzyna Wolny–Grządziel
redakcja i korekta: Julia Korus
tłumaczenie: Rafał Drewniak
wydawca: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
nakład: 100 egzemplarzy
rok wydania: 2020
ISBN 978–83–65825–57–5
