Zbiory
Dział Historii Miasta

Karta cyrkulacyjna (1930–1937)

Dział Historii Miasta

MMTy/HM/2289; wymiar: 14 x 9,4 cm; dar

Karta cyrkulacyjna Marii Skiby z Wilkowyj, upoważniająca do przekraczania granicy polsko–niemieckiej na Górnym Śląsku. Karta cyrkulacyjna (Verkehrskarte) była dwujęzycznym dokumentem ze zdjęciem, opatrzonym odpowiednimi pieczęciami potwierdzającymi jej prawdziwość przez stronę polską oraz niemiecką. Awers zawierał dane osobowe właściciela_lki dokumentu, wewnątrz znajdowały się pieczęcie oraz podpisy, a także informacje o osobach poniżej 15 roku życia, które podlegały opiece właściciela_lki karty.
Każdy Górnoślązak zamieszkujący obszar plebiscytowy mógł wystąpić o przyznanie mu tego dokumentu, pozwalającego na kontakty rodzinne oraz pracę zawodową. W przypadku Marii Skiby najpewniej karta cyrkulacyjna służyła właśnie kontaktom rodzinnym, gdyż pochodząca z Gliwic (Gleiwitz) kobieta odwiedzała tamtejszą rodzinę – rodziców oraz rodzeństwo. W karcie cyrkulacyjnej zawarte były także informacje o osobach poniżej 15 roku życia, które mogły przekraczać granicę pod jej opieką – w momencie wystawienia była to trójka jej najmłodszych dzieci: Rudolf – mający w 1930 roku 8 lat; Henryk mający 3 lata oraz kilkumiesięczna wówczas Dorota.
Dzięki karcie właścicielka mogła przekroczyć granicę we wszystkich urzędowo dozwolonych przejściach. Verkehrskarte Marii Skiby przedłużana była rokrocznie, zarówno przez stronę polską, jak i niemiecką. Ostatnie przedłużenie to koniec 1936 roku („do 15 LIP 1937”), co spowodowane było najpewniej wygaśnięciem Konwencji genewskiej, na podstawie której bieżący ruch ludności na terenie Górnego Śląska odbywał się właśnie w oparciu o ważne karty cyrkulacyjne. Dokument dla Marii Skiby opatrzony został pieczęciami dwóch urzędów: Starostwa Powiatowego w Pszczynie oraz Konsulatu Generalnego Niemiec w Katowicach. Warto zwrócić uwagę na zmieniający się tłok pieczętny – po stronie niemieckiej, kiedy to z datą 1936 roku widoczny jest już symbol nazistowskich Niemiec: czarny orzeł trzymający w szponach wieniec z liści dębu, wewnątrz którego znajdowała się swastyka. Godło to funkcjonowało od 1935 roku, kiedy to na mocy „Rozporządzenia w sprawie godła Rzeszy” formalnie zastąpiło herb Republiki Weimarskiej.

Agata Berger–Połomska

documentArchiv.de – Verordnung über das Hoheitszeichen des Reichs (05.11.1935), [data dostępu: 17.04.2023]