Odznaczenie Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, którego poprzedniczką była Śląska Wstęga Waleczności i Zasługi, ustanowiona przez dowództwo wojsk powstańczych podczas III Powstania Śląskiego w 1921 roku. Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi został ostatecznie zaliczony do polskich odznaczeń państwowych w 1931 roku. Prawo do otrzymania krzyża miały osoby, które zostały odznaczone Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi przez Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych Górnego Śląska.
Eksponat ze zbiorów tyskiego muzeum to odznaczenie ustanowione i nadawane za zgodą Ministra Spraw Wojskowych przez Górnośląską Komisję Odznaczeń w Katowicach z wojewodą śląskim Michałem Grażyńskim na czele (krzyż ten traktowany był nie jako odznaczenie państwowe o tej samej nazwie, ale jako odznaka pamiątkowa).
Jest to równoramienny krzyż z okrągłą tarczę z perełkowym obramowaniem otaczającym orła śląskiego. Na ramionach krzyża umieszczono daty wybuchu trzech powstań śląskich i napis „ZA POW. ŚLĄSKIE” („ZA POWSTANIA ŚLĄSKIE”). Na rewersie w środku krzyża znajduje się wieniec dębowo-laurowy, z mieczem skierowanym ku górze. Na wstędze odznaczenia zatarte kolory (niebieski, biały, amarantowy).
Eksponat został przekazany tyskiemu muzeum przez Szkołę Podstawową nr 7 w Tychach, której patronem są Powstańcy Śląscy. Szkoła mieściła się dawniej w budynku przy ulicy Paprocańskiej 156, w którym, jak i również w innych budynkach na terenie Paprocan, miały miejsce działania powstańcze w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku.
Agnieszka Ociepa–Weiss
