Zbiory Działu Etnologii – MMTy/TK/1130/1-4
Grupa obrzędowa „Mikołaje” z Łąki
zakup
Kostium Diabła Czerwonego, na który składają się cztery części:
Spodnie
uszyte z czerwonego pluszu; u dołu i na bokach obszyte frędzlami w czarnym kolorze (na bokach dodatkowo zdobione złocistymi cekinami); nogawki z przedniej strony zdobione poprzecznymi naszyciami z tkaniny o długim włosiu oraz taśmą z frędzlami w białym i czarnym kolorze; tylne nogawki z naszyciami w kształcie kości w białym kolorze z obszyciami ze złocistych cekinów; spodnie związywane w pasie czarną gumą przeciągnięty przez podszyty obwód; wymiary: długość 100 cm
Bluza
uszyta z czerwonego pluszu; dolna krawędź oraz zewnętrzne boki rękawa obszyte taśmą
z frędzlami w czarnym kolorze, boki bluzy oraz wewnętrzne boki rękawów obszyte taśmą z frędzlami w białym kolorze; na rękawach naszyte dodatkowe zdobienia w formie materiału z długim włosem; przód bluzy zdobiony naszyciami w formie trupiej czaszki w cylindrze ze skrzyżowanymi kośćmi (atłas w białym kolorze z rysunkiem wykonanym czarnym pisakiem, obszycia wykonane ze złocistych cekinów); na tyle bluzy naszycie w formie smoczej głowy (atłas w białym kolorze z rysunkiem wykonanym kolorowymi pisakami, obszycia wykonane ze złocistych cekinów); bluza związywana pod szyją na sznurek przeciągnięty przed doszytą stójkę, przy szyi pionowe rozcięcie zapinane na agrafkę; wymiary: długość: 80 cm
Maska
uszyta z czerwonego pluszu, z wyciętymi otworami na oczy i usta, obszyte złocistymi cekinami, nad oczami ćwieki w kształcie gwiazd; odstający, wypchany nos, przednia dolna krawędź obszyta taśmą z frędzlami w białym kolorze, doszyte wypchane rogi uszyte z białego atłasu, maska zdobiona dodatkowo naszyciami z materiału o długim włosiu; do maski doszyta peruka z długich włosów w czarnym kolorze; dolna krawędź podszyta; przed podszytą część przeciągnięty sznurek ściągany plastikowym zamknięciem; wymiary: wysokość. 27 cm
Żyła
wykonana z gumowego węża owiniętego taśmami z frędzlami w kolorach: czerwonym, żółtym, czarnym; w łukowatym kształcie; wymiary: rozpiętość łuku 50 cm
Bandy mikołajowe
Diabeł Czerwony to jedna z postaci wchodzących w skład tzw. bandy mikołajowej, która odwiedza domy w Łące (sołectwo Pszczyny) co roku w niedzielę po 6 grudnia. Tego dnia odbywa się odpust w miejscowym kościele parafialnym, którego patronem jest św. Mikołaj. Po sumie odpustowej zaczynają obchód po wsi dziesięcioosobowe grupy przebierańców (wyłącznie kawalerów), zwane bandami. Najpierw do domu wchodzą trzy postacie Świętych, czyli Mikołaj, Biskup i Ksiądz. Grupa ta pozdrawia domowników i śpiewa pieśń o św. Mikołaju. Następnie do domów wpadają pozostali przebierańcy: Żyd, używając śmiesznych, rymowanych dwuwierszy handluje bezużytecznymi przedmiotami ze swojego kramu, w którym ma m.in. stare krawaty, zepsuty budzik, dziurawy garnek itp.; czasem sprzedaje przedmioty znalezione w domostwie lub u sąsiadów, np. płaszcz któregoś z gości czy drabinę; Baba prosi o jedzenie i całuje wszystkich mężczyzn; Koza, Śmiertka i Diobły (Czorny i Czerwony)„obtańcowują” kobiety, co ma im zapewnić płodność przez cały następny rok.
Odwiedziny band mikołajowych mają głęboki, symboliczny sens. Krzyki, harce, muzyka mają pobudzić do życia uśpioną przyrodę. W ten sposób mieszkańcy Łąki próbują zapewnić sobie przychylność przyrody i udane plony w nadchodzącym roku. Uczestnictwo w bandzie mikołajowej świadczy o silnym przywiązaniu do tradycji lokalnej – w Łące prawie każdy mężczyzna chodził po mikołajstwie. Do dzisiaj jest to bardzo ważny dzień dla tamtejszej społeczności – do domów zjeżdżają się całe rodziny, a na stołach pojawiają się świąteczne
potrawy. Jest to przecież dzień odpustu.
Agnieszka Szymula
