Fotografia grupowa druhen oraz druha należących do tyskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” to jedyna fotografia sygnowana pieczątką „Foto–Kozyra/ TYCHY.”, która znajduje się w zbiorach tyskiego muzeum (stan na marzec 2022 roku). Sytuacja jest o tyle nieoczywista, że zakład fotograficzny prowadzony przez Lucynę Kozyrę był jednym z pierwszych w Tychach. Podejrzewać można by więc, że podobnych portretów (zbiorowych czy indywidualnych) będzie więcej – tymczasem w kolekcji są zaledwie marginalia. Ale jakże ważne.
W 1934 roku przy ulicy ks. K. Damrota w Tychach swój zakład fotograficzny otworzył Hans Swoboda. Oprócz atelier które prowadził przy rynku w Mikołowie, był właścicielem trzynastu filii na terenie całego Śląska, z których jedna mieściła się w Tychach. To właśnie w niej pracowała Lucyna Wysocka, która zaledwie trzy lata później otworzyła przy Rynku 2 własne atelier fotograficzne, już jako Wysocka-Kozyra. Jej mąż, Jerzy Kozyra, był ślusarzem w browarze. Pasję do fotografii zaszczepiła później u swojej córki Mirosławy (po mężu Dyrdy), która do roku 1998 działała pod szyldem Foto Mira.
Fotografia Lucyny Kozyry powstała w drugiej połowie lat 30. XX wieku. Pozuje do niej jedenaście druhen w ciemnych strojach i w kapeluszach z piórkiem, niektóre włożyły białe rękawiczki. Towarzyszy im druh w mundurze – dzięki adnotacji na rewersie wiadomo, że nazywał się Wilhelm Kasperek i że urodził się w 1916 roku. Ta nieliczna (jak mogłoby się wydawać) kobieca reprezentacja w gruncie rzeczy wskazuje na zasilenie szeregów „Sokoła”. Czy to dlatego Sokolice wybrały się do fotografki? W wydanych w 1937 roku Dziejach dzielnicy śląskiej „Sokoła” autorstwa Wincentego Ogrodzińskiego mowa jest o dziewięciu druhnach, które pod koniec 1935 roku tworzyły tyskie gniazdo. Oprócz nich towarzystwo liczyło czterdziestu jeden druhów i siedemnastu dorostu, jak określano młodzież między czternastym a osiemnastym rokiem życia. Prezesem był Zygmunt Loska, sekretarzem Alojzy Baron, skarbnikiem Józef Szczepanek, a naczelnikiem Teodor Kazior.
Widoczne w narożnikach ślady po czarnym papierze mogą świadczyć o tym, że fotografia została wydarta z albumu.
Ewelina Lasota
