Zbiory
Dział Fotografii

Fotografia legitymacyjna Stefana Krzyżowskiego (lata 20. XX w.)

Autor Nieznany

MMTy/F/139; fotografia pozytywowa, monochromatyczna, tonowana; papier; wymiary: 5,2 cm × 4 cm; dar

Fotografia legitymacyjna Stefana Krzyżowskiego. Nad głową, w górnej partii zdjęcia, widnieje napis (czy też raczej podpis): „ojciec”. Wyraz jest warstwowy. Został naniesiony ołówkiem i poprawiony długopisem, jakby z obawy przed zatarciem. Świadczy o tym, że warstwowa jest także pamięć. Wątpliwe bowiem, że któreś z dzieci Stefana Krzyżowskiego mogło go pamiętać takim, jakim widziało go na tej fotografii. Młodego, z drobnym wąsem, być może jeszcze przed ślubem. To poniekąd portret pamięciowy. Dziecko podpisało zdjęcie ojca, żeby w przedstawionym mężczyźnie zobaczyć tego tatę, którego później znało.
Stefan Krzyżowski (1.09.1891–29.12.1972) i Bronisława Krzyżowska z domu Goj (12.02.1901–1.09.1987) mieli cztery córki, Małgorzatę (ur. 1925), Krystynę (ur. 1931), Annę (ur. 1935) i Marię (ur. 1938). Rodzina mieszkała w tyskim przysiółku Glinka, w rodzinnym domu Stefana. Zarówno z domem tym, jak i z wyrazem ze zdjęcia wiążą się jeszcze inne ważne dla rodziny Krzyżowskich pojęcia: „ojcowizna” i „ojczyzna”.
Po pierwszej wojnie światowej, kiedy na mocy konferencji w Wersalu na Górnym Śląsku miał zostać przeprowadzony plebiscyt rozstrzygający o przynależności tego obszaru do Polski lub Niemiec, w domu Krzyżowskich odbyło się pierwsze w Tychach zaprzysiężenie do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (1919 r.). W organizacji działali bracia Krzyżowscy, Stefan (najstarszy z dziewięciorga rodzeństwa), Stanisław (zastępca komendanta POW GŚl na powiat pszczyński) i Franciszek (rusznikarz i kurier na powiat pszczyński). Wkrótce do działań powstańczych rozgrywających się na terenie Górnego Śląska w latach 1919, 1920 i 1921 dołączyli także ich siostra Maria i brat Paweł. Rodzeństwo było znane z zaangażowania w działania patriotyczne oraz kulturalno-oświatowe. Jeszcze przed wojną trójka najstarszych braci Krzyżowskich (Stefan, Stanisław, Franciszek) oraz Franciszek Kozyra założyli tyskie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Później Krzyżowcy należeli także do Towarzystwa Czytelni Ludowych, Związku Harcerstwa Polskiego oraz wielu innych organizacji.
W okresie międzywojennym Stefan Krzyżowski, wcześniej zatrudniony w tyskim urzędzie gminy, a później jako księgowy w fabryce papieru i celulozy w Czułowie, otrzymał pracę w Komunalnym Wydziale Powiatowym w Tarnowskich Górach. W latach drugiej wojny światowej wraz z rodzeństwem działał w ruchu oporu na terenie Tychów i okolicznych miejscowości. Po wojnie bracia Krzyżowscy byli członkami Związku Weteranów Postań Śląskich, później Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. To on pozostał na ojcowiźnie, prowadząc z żoną i dziećmi gospodarstwo w Glince, dzisiejszej dzielnicy Tychów.

Ewelina Lasota