Niegdyś dostępne w kioskach Ruchu, dziś na aukcjach kolekcjonerskich – małe żołnierzyki i figurki do zabawy z PRL-u. Na fotografii widzimy trzech chłopców bawiących się na ulicy. Nie wiadomo, czy to zabawa w budowę, czy raczej w niszczenie – w wojnę (chłopcy nie wiedzą jeszcze, że za kilka lat ich ulica stanie się realnym pobojowiskiem).
Zdjęcie wykonał Tadeusz Kluba, jeden z członków Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON, który na przełomie lat 70. i 80. XX wieku wraz z innymi kronowcami programowo dokumentował przemysłowy Śląsk. Scenę zabawy uchwycił na osiedlu robotniczym Kaufhaus w Rudzie Śląskiej-Nowym Bytomiu, wybudowanym dla pracowników huty „Pokój”. Przebiegająca przez osiedle ulica Gwardii Ludowej (dziś Witolda Pileckiego) była nie tylko osią kompozycyjną (północ–południe), przede wszystkim pełniła funkcję wewnętrznego traktu komunikacyjnego i – czego dowodzi fotografia Tadeusza Kluby – także miejsca dziecięcych zabaw. Na osiedlu, choć przewidzianym dla rodzin z dziećmi, wprawdzie było kilka metalowych huśtawek, nie zaplanowano na nim jednak placu zabaw. Dzieci spędzały czas na podwórkach, nasypach kolejowych i torowiskach, które w tamtym czasie licznie przecinały Kaufhaus. Przyjrzyjmy się temu otoczeniu.
Nieutwardzona ulica, wzdłuż której po obu stronach ciągną się dwukondygnacyjne ceglane budynki mieszkalne wzniesione w typie zabudowy koszarowej. Ich charakterystycznym elementem są tak zwane murki policzkowe, zamykające po bokach zewnętrzne schody, prowadzące do drzwi wejściowych familoków. To właśnie taki murek, zamknięty prostym parapetem (były też domknięte formą krzywizny), widać za chłopcami. Dzięki innym fotografiom Tadeusza Kluby wiemy, że wokół tych murków toczyło się życie – bawiły się na nich dzieci, przysiadali na nich mieszkańcy, odstawiano na nie wiadra z węglem, stawiano przy nich wózki dziecięce.
Widoczne na fotografii familoki, powstałe w latach 1880–1901, wyburzono w połowie lat 80. XX wieku; nie został nawet murek. Taki los spotkał blisko połowę zabudowy kolonii Kaufhaus. Wyburzeniom, których powodem był zły stan techniczny budynków, oparł się widoczny w tle (jakby za mgłą) budynek przy ulicy Witolda Pileckiego 21–23 (w 2006 roku jego parter zostanie zaadaptowany na świetlicę środowiskowo-terapeutyczną w ramach programu rewitalizacji Kaufhausu). Dziś w miejscu starej zabudowy jest obszerny parking i – co może istotne z punktu widzenia opisywanej fotografii – boisko oraz skatepark dla dzieci i młodzieży.
Tadeusz Kluba (ur. 1951) – instruktor fotografii w Spółdzielczym Domu Kultury „Tęcza” w Tychach (1974–1976), członek KRONU (1976–1983) oraz Katowickiego Towarzystwa Fotograficznego (1978–1981), fotoreporter „Solidarności Jastrzębie” (1981–1982). Po internowaniu w stanie wojennym wyemigrował do Francji (1983). Fotoreporter dziennika „Sud Ouest” (1983–2014), współpracował z wieloma agencjami fotograficznymi (AFP, Maxppp, Visual, EPA) oraz wydawnictwami (m.in. Gallimard, Albin Michel). Jego zdjęcia były publikowane w prasie francuskiej (m.in. „Le Monde”, „Libération”, „Le Figaro”, „République des Pyrénées”, „Le Parisien”).
Ewelina Lasota
więcej o wystawie czasowej „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983”: https://muzeum.tychy.pl/wystawa/tyski-klub-fotograficzny-kron-slask-1978-1983/
więcej o katalogu wystawy czasowej „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983” (katalog w wersji elektronicznej pdf do bezpłatnego pobrania): https://muzeum.tychy.pl/produkt/tyski-klub-fotograficzny-kron-slask-1978-1983-pdf/
