Opis
Publikacja o charakterze albumowym współwydana przez Muzeum Miejskie w Tychach i Szpalanka Lab. To trzecia część serii monograficznej monumentalnych realizacji sakralnych krakowskiego twórcy na ziemiach polskich. Dwa pierwsze tomy, które wyznaczyły edytorskie standardy i ostateczny kształt szaty graficznej całego cyklu, to: „Nowosielski w Małopolsce. Sztuka sakralna” (Kraków 2015) i „Nowosielski – sztuka sakralna. Podlasie, Warmia i Mazury, Lublin” (Białystok 2019).
To bogato ilustrowane wydawnictwo omawia dzieła sztuki sakralnej jednego z najwybitniejszych malarzy polskich XX wieku: ikony, ikonostasy, polichromie, aranżacje wnętrz i sprzęty liturgiczne – zarówno zrealizowane, jak i te już nie istniejące, lub zachowane wyłącznie w formie projektu – z terenu Górnego i Dolnego Śląska. Dzieła Jerzego Nowosielskiego zdobią wnętrza świątyń, jak: kościół rzymskokatolicki pw. Ducha Świętego w Tychach (dzielnica Żwaków), katedra prawosławna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy we Wrocławiu, cerkiew prawosławna pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze, a jego obrazy znajdują się w kolekcjach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a także muzeów w Chorzowie, Bytomiu, Katowicach, Opolu, Tychach i Częstochowie. Istotną częścią książki, poza opowieścią o losach i funkcjonowaniu obiektów, wyposażenia świątyń w Jeleniej Górze i Wrocławiu, jest historia powstawania i dokumentacja wielkiego, spójnego dzieła twórcy – polichromii i wystroju wnętrza kościoła pw. Ducha Świętego w Tychach.
Wysoki poziom zawartości merytorycznej, odzwierciadlającej aktualny stan badań nad sztuką Nowosielskiego, zapewniła wnikliwa badaczka jego życia i twórczości, Krystyna Czerni, autorka tekstu i m.in. biografii artysty „Nietoperz w świątyni”, która trafiła do finału Nagrody Literackiej Nike.
Sztuka sakralna Jerzego Nowosielskiego nie doczekała się dotąd rzetelnej, kompleksowej dokumentacji i interpretacji. Dzieła Nowosielskiego o przeznaczeniu kultowym, funkcjonujące poza komercyjnym rynkiem sztuki, w przestrzeni liturgicznej, pozostawały długo poza zainteresowaniem badaczy i poza kontrolą instytucji powołanych do opieki nad dziedzictwem kulturowym, w rezultacie czego konkretne obiekty ulegały stopniowej degradacji, przemalowywaniu lub nieumiejętnej restauracji. Kompletna monografia realizacji sakralnych Nowosielskiego pozwala na skuteczniejsze objęcie ich opieką naukową i konserwatorską.
Ta solidna monografia dorobku malarza tej miary w zakresie sztuki religijnej z pewnością spotka się z żywym zainteresowaniem czytelników – nie tylko historyków sztuki, muzealników, turystów, ale i mieszkańców Śląska.
Książka uzyskała wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2022 w kategorii „publikacje książkowe”.
Krystyna Czerni (ur. 1957) – krytyk i historyk sztuki. W latach 80. jej teksty o sztuce na łamach pism bezdebitowych towarzyszyły Ruchowi Kultury Niezależnej. W latach 90. współpracowała z Telewizją Kraków (audycje „Album krakowskiej sztuki” i „Sztukateria”). Do 2018 roku związana była z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się sztuką polską XIX i XX wieku oraz problemami sztuki sakralnej. Publikowała w wielu periodykach kulturalnych, czasopismach fachowych i katalogach wystaw. Opracowała edytorsko prace wybrane Mieczysława Porębskiego dla Wydawnictwa Literackiego oraz eseje, wywiady i listy Jerzego Nowosielskiego dla Wydawnictwa Znak. Wydała między innymi: „Nie tylko o sztuce. Rozmowy z profesorem Mieczysławem Porębskim” (Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1993); „Rezerwat sztuki” (Znak, Kraków 2000); „Kantor – malarstwo i teatr. Przewodnik po twórczości artysty” (BWA w Bydgoszczy, Cricoteka, Bydgoszcz 2002); „Nowosielski” (Znak, Kraków 2006); „Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego” (Znak, Kraków 2011; WAM, Kraków 2018); „Tadeusz Kantor. Spacer po linie” (Cricoteka, Kraków 2015); „Nowosielski w Małopolsce – sztuka sakralna” (Małopolska Fundacja Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków 2015); „Nowosielski – sztuka sakralna. Podlasie, Warmia i Mazury, Lublin” (Muzeum Podlaskie, Białystok 2019); „Cierpienie formy. Jerzy Tchórzewski. Malarstwo” (t. 1–2, IRSA, Kraków 2019). Za swoje pisarstwo o sztuce nagrodzona m.in. Nagrodą im. Kazimierza Wyki (2012); książka „Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego” trafiła do finału nagród literackich: Nike, Gdynia i Gryfia (2012). W 2017 roku obroniła pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim pt. „Koncepcja sztuki sakralnej Jerzego Nowosielskiego”. Obecnie związana jest z Fundacją Wspierania Kultury IRSA, pracuje nad kolejnymi tomami korpusu monumentalnej sztuki sakralnej Jerzego Nowosielskiego oraz nad redakcją korespondencji Tadeusza Różewicza. Za działalność w opozycji antykomunistycznej lat 70. odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008) oraz Krzyżem Wolności i Solidarności (2015), a także srebrnym medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2019).
wydawcy: Muzeum Miejskie w Tychach i Szpalanka Lab
pomysł i koordynacja projektu: Agnieszka Szpala
koncepcja, tekst i materiały archiwalne: Krystyna Czerni
fotografie autorskie wykonane na potrzeby wydawnictwa: Grzegorz Eliasiewicz
projekt graficzny i skład: Ewa Satalecka
schematy graficzne i opracowanie zdjęć: Zofia Stawiska
konsultacja językowa: Volodymyr Datsiuk
redakcja językowa i adjustacja: Paulina Kaucz
© copyright by Muzeum Miejskie w Tychach
© copyright by Krystyna Czerni
© copyright by Grzegorz Eliasiewicz
nakład: 1 500 egz.
druk: Drukarnia Skleniarz, Kraków
złożono krojami: Ronnia i Karmina
Projekt dofinansowano w ramach Nagrody Województwa Małopolskiego „Ars Quaerendi” dla Krystyny Czerni i Grzegorza Eliasiewicza – autorów tekstu i fotografii do publikacji – oraz z budżetu Miasta Tychy i Kompanii Piwowarskiej w Tychach, a także przy wsparciu Gminy Miejskiej Kraków.
